Мал. 5.25. Схема цыркуляцыі астуджальнай вадкасці бензінавага рухавіка: А - тэрмастат зачынены, вадкасць цыркулюе ў рухавіку па малым контуры пры тэмпературы ніжэй +85°С (+87°С); У - тэрмастат часткова адкрыты, вадкасць цыркулюе па малым і вялікім контурам пры тэмпературы ад +85 (+87) да +94°С (+102°С); З - тэрмастат цалкам адчынены, вадкасць цыркулюе па вялікім контуры, праз радыятар, пры тэмпературы больш +94°С (+102°С); 1 - блок цыліндраў; 2 - галоўка блока; 3 – помпа астуджальнай вадкасці; 4 - тэрмастат; 5 - ніжні патрубак сістэмы астуджэння; 6 - верхні патрубак сістэмы астуджэння; 7 - радыятар; 8 - злучальны патрубак; 9 - патрубак для выхаду паветра; 10 - пашыральны бачок; 11 - паплавок; 12 - зліўны бачок; 13 - патрубак падводу астуджальнай вадкасці да радыятара ацяпляльніка; 14 - патрубак адводу астуджальнай вадкасці ад радыятара ацяпляльніка правы; 15 - радыятар ацяпляльніка; 16 - патрубак адводу астуджальнай вадкасці ад радыятара ацяпляльніка левы; 17 - алейны радыятар
Пасля пуску халоднага рухавіка астуджальная вадкасць цыркулюе па малым коле, які абмяжоўваецца вадзяной кашуляй астуджэння рухавіка і радыятарам ацяпляльніка (мал. 5.25). Тэрмастат застаецца зачыненым, пакуль рухавік не нагрэецца да працоўнай тэмпературы.
У малым контуры тэрмастат закрывае шлях вадкасці да радыятара.
Колькасць астуджальнай вадкасці, якая цыркулюе па малым коле, менш, таму рухавік хутчэй дасягае працоўнай тэмпературы. Затым тэрмастат адчыняецца, і гарачая астуджальная вадкасць пачынае цыркуляваць праз радыятар зверху ўніз. У радыятары ў выніку яго абдзімання сустрэчным струменем паветра цеплыня ад рухавіка адводзіцца ў атмасферу. Тэрмастат рэгулюе тэмпературу астуджальнай вадкасці, засцерагаючы рухавік ад перагрэву і астуджэнні.
Астуджальная вадкасць напроста падаецца зваротна ў рухавік. Так яна хутчэй награваецца, забяспечваючы разаграванне рухавіка. Радыятар падлучаецца толькі тады, калі астуджальная вадкасць дасягне вызначанай тэмпературы. Тэрмастат адкрываецца, халодная вадкасць, якая выходзіць з вонкавага контуру, паступова змешваецца з нагрэтай вадой з малога контуру. Гэта прадухіляе так званы халодны шок рухавіка.
Як толькі тэмпература астуджальнай вадкасці пачынае паднімацца, тэрмастат адчыняецца, і вадкасць пачынае цыркуляваць па вялікім контуры, адначасова зачыняецца малы контур. Пры працоўнай тэмпературы астуджальная вадкасць цыркулюе па ніжнім шлангу з левага рэзервуара радыятара да вадзяной помпы, які нагнятае вадкасць у блок рухавіка, алейны радыятар і галоўку цыліндраў. Вялікая частка вадкасці затым праз адчынены тэрмастат па верхнім шлангу падаецца назад, да правага рэзервуара радыятара, іншая частка тым часам падаецца ў радыятар ацяпляльніка салона аўтамабіля. Якая вынікае знізу з радыятара астуджаная вадкасць, праходзячы рухавік, разаграваецца і пападае ў радыятар зверху. Пры праходзе праз радыятар гарачая вадкасць астуджаецца. Калі пры руху аўтамабіля тэмпература астуджальнай вадкасці апускаецца ніжэй працоўнай тэмпературы, тэрмастат ізноў перакрывае праход праз радыятар то тых часоў, пакуль астуджальная вадкасць не нагрэецца да неабходнай працоўнай тэмпературы.
Для падвышэння эфектыўнасці астуджэння радыятара частата кручэння вентылятара можа быць падвышаная за кошт ужывання глейкаснай муфты ці, у залежнасці ад камплектацыі, электровентилятора. Пры выключанай муфце вентылятар круціцца з тымі ж абарачэннямі, што і каленчаты вал рухавіка, але не хутчэй 1000 мін-1. Вязкасная муфта ці электровентилятор уключаюцца ад біметалічнага выключальніка ці термовыключателя ў тым выпадку, калі тэмпература астуджальнай вадкасці перавышае вызначанае значэнне. Адключаецца вентылятар, калі тэмпература астуджальнай вадкасці апускаецца ніжэй працоўнай.
Увага! Электровентилятор радыятара можа ўключацца і пры выключаным запальванні з-за аэрадынамічнага нагрэву рухавіка.